6. Sınıf – Dijital Dünya

1- Bak Bir Varmış Bir Yokmuş Eski Günlerde

Teknolojik gelişimlerin geçmişten günümüze insanlar üzerinde etkisini öğreneceğiz.

– İnternet yokken insanlar neler yapıyordu?

1980 ve 1990’larda insanlar boş zamanlarında radyo dinliyor ya da televizyon izliyorlardı. Bugün ise televizyon hâlâ popülaritesini koruyor olsa da insanlar genelde interneti kullanarak zaman geçiriyor. İnternetin olmadığı günlerde insanlar radyo, gazete ve daha sonra televizyon aracılığıyla bilgi edinmeye başladılar.

Artık günümüzde saniyeler içinde mobil cihazlar yardımıyla bilgi edinebilmekteyiz. İnsanlar eskiden birbiriyle haberleşmek için mektupları kullanırken artık internet üzerinden telefonla görüntülü konuşabiliyor. Mektup yerine pek çok dijital veriyi saniyeler içinde ve ücretsiz bir şekilde e-posta yardımı ile başkasına gönderebiliyor.

Günümüzde internet, sadece bilgi alışverişi için değil sosyal medya kullanımı ve oyun oynamak amacıyla da kullanılmaktadır.

Yenilikçi Teknolojilerin Değiştirdikleri

Hayatımızda her geçen gün daha fazla yer edinen yenilikçi teknolojiler ile bazı alışkanlıklarımızda değişiklikler olmaya başladı.

• Ödev yapma
• Haberleşme
• Bilgi edinme
• Alışveriş
• İş yaşantıları
• Sağlık amacıyla kullanımlar
• Güvenlik
• Dinlenme vb.

Çevrimiçi Alışverişin Etkileri

Gıda, temizlik, giyim, oyuncak, kırtasiye gibi ürünleri tüketici ile buluşturan iş kolları bu durumdan etkileniyor. Artık insanlar marketlere, dükkânlara gitmek yerine istedikleri anda internet sayfalarında gezinerek veya mobil uygulamalar vasıtasıyla alışveriş yapmayı tercih ediyorlar.

Gelişen Teknoloji İle Kaybolacak Meslekler

Pek çok meslek gelişen teknoloji nedeniyle kaybolma tehlikesi ile karşı karşıya. Özellikle yerel işletmeler ve küçük dükkânlar yeni teknolojik gelişmeler sonucunda zarar görüyor.

Yapay zekanın hakim olacağı alanlarda ise zamanla insan gücüne ihtiyaç kalmayacak.

Gelecekte var olması beklenmeyen meslekler ise şunlar:

• Kasiyerlik
• Garsonluk
• Nakliyecilik
• Sekreterlik
• Depo görevlisi
• Muhasebecilik
• Satış elemanlığı
• Onarım işçiliği
• Pilotluk ve şoförlük
• …

Geleceğin Meslekleri

Teknolojinin gelişmesiyle sektörlerde de değişiklikler gözlemleniyor. 21.yy becerilerininin değişiklik göstermesiyle birlikte gelecekte mesleklerde büyük değişimler olacağı düşünülüyor.

Geleceğin mesleklerinde olması beklenen özelliklerden belki de en önemlisi kendi evinde çalışabilme imkânı (freelance) özelliğidir. Geleceğin meslekleri arasında olması beklenen bazı meslekler:

• Yapay zeka mühendisliği
• 3D üretim mühendisliği
• Blockchain uzmanlığı
• Veri dedektifliği
• Metaverse uzmanı
• Nanoteknoloji mühendisliği
• Drone pilotluğu
• …

– Peki gelişen teknoloji, hangi yararlı gelişmeleri beraberinde getirmiştir?

• Artık daha küçük aygıtlara daha çok müzik verisi sığabilmektedir. Daha kaliteli sesler üretilip saklanabilmektedir.
• Çevrimiçi müzik ile herkes istediği anda mobil cihazları ile istediği yerden müzik dinleyip video izleyebilmektedir.
• Teknoloji ile basılı materyallerin yerini dijital materyaller almaya başlamıştır. Bu şekilde daha az kâğıt kullanımı olmaktadır.
• Teknolojinin sağladığı diğer kolaylıklardan biri de insanların kimi zaman evden çıkmadan ya da seyahat etme zorunluluğu olmadan çalışabilme olanağı sunmasıdır. Örnek olarak çevrimiçi konferanslar ile toplantılar yapılması veya anlık geri bildirim verebilme imkânı verilebilir.
• Kitaplar e-kitap okuyucular sayesinde dijital ortamda okunabilmekte, üzerine notlar alınabilmektedir.
• Eğitim ortamları da değişen teknoloji ile yeniden şekillenmektedir. Zamandan ve mekandan bağımsız olan uzaktan eğitim programları ve sanal öğretmenler giderek yaygınlaşmaktadır.

– Teknolojiyi kullanırken dikkatli olmalıyız! Çünkü…

Teknolojinin sosyal ve kültürel hayata olumlu katkıları olduğu kadar olumsuz etkileri de vardır.

Sosyal ağları kullanırken ya da elektronik ortamda oyun oynarken zamanımızı doğru kullanmaya dikkat etmeli ve karşılaşabileceğimiz tehlikelerin bilincinde olmalıyız.

Önemli olan bu teknolojileri, gelişen dünyaya ayak uydurmak ve eğitim ve öğretim amacıyla kullanmaktır.

---

2- Yanlış Olan Ne?

Aşağıdaki görselde önce sol sonra sağ taraftaki yazışmaları okuyalım.

Soldaki yazışmaya göre;

• Konuşmaların okunması veya anlaşılması kolay mı?
• İletişim dili doğru mu?
• İmla kurallarına uygun mu?

Sağdaki yazışmaya göre;

• Konuşmaların okunması veya anlaşılması kolay mı?
• İletişim dili doğru mu?
• İmla kurallarına uygun mu?

Sonuç: Bilişim teknolojileri kullanılarak kültürler arası etkileşim olabileceği gibi kültürel bozulmalar da olabilmektedir. Bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanırken Türkçenin düzgün kullanımına dikkat etmemiz gerekir. Dilimizin bozulmasına yol açabilecek kısaltma ve terimlerden de uzak durmamız gerektiğini unutmayalım.

Kültürel Yozlaşma: Yabancı kültürlerin olumsuz etkisi ve toplumun kendi öz değerlerine yeterince sahip çıkmaması sonucu meydana gelen kültürel bozulmadır.

Türkçeye yabancı kelimeler ekleyerek konuşmak ve yazmak ana dilimizin yozlaşmasına neden olmaktadır. Ayrıca yukarıdaki metinde olduğu gibi gereksiz ve yanlış kısaltma kullanmak da dilimizi bozmaktadır.

---

3- Kendimi Arıyorum

– İnternette kendi adınızı ve soyadınızı aradınız mı?

Ego Sörfü: Düzenli aralıklarla Internet’te kendi ismini aratan ve hakkında Internet’te ne gibi bilgilere ulaşıldığını kontrol eden kişilerin yakalandığı rahatsızlıktır.

Dijital ortamda paylaşılan bilgiler internette uzun süre kalabilmekte ve herkes bu bilgileri görebilmektedir.

– Varsayalım ki, arkadaşınız, tatilde yaşadığınız ve hatırlamak istemediğiniz bir anınızın fotoğrafını size sormadan ve izin almadan kendi sosyal medya hesabında paylaştı. Tepkiniz ne olurdu? Nasıl bir davranışta bulunurdunuz?

Dijital ortamda verileri paylaşırken dikkat edilmesi gerekir yoksa istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabilir. Burada istenmeyen sonuçlardan kasıt şunlardır;

• Verilerin yanlışlıkla veya istenmeyen kişilerle paylaşılması,
• Paylaşımlarımızda var olan kişilerin bunu istemeyebilecek olması,
• Paylaşılan verilerin belki de bir gün hiç istemediğimiz ortamda karşınıza çıkması ya da istemediğimiz kişilerin eline geçmesi.

Aşağıdaki afişi dikkatle inceleyelim ve dijital ayak izi konusunda dikkat edeceğimiz hususları öğrenelim.

---

4- Oyun da Neymiş?

– Sokak oyunlarını oynuyor musunuz?
– Hangi sokak oyunlarını oynuyorsunuz?
– Bilgisayar/Tablet/Telefon oyunları oynuyor musunuz?

Peki neden bu oyunları oynuyoruz? Amacınız;

• Kazanmak mı?
• Birlikte oynamak mı?
• Rekabet etmek mi?
• Üstünlük kurmak mı?
• Vakit geçirmek, eğlenmek mi?

Dijital Oyun Nedir?

Dijital oyun; çeşitli teknolojilerle programlanan ve kullanıcılara görsel bir ortam sunarak, çoğu zaman kullanıcıdan belirli bir takma isim ve parola yardımıyla giriş yapmasını sağlayan, belirli bir amaca yönelik, genellikle kazanma-kaybetme üzerine kurulu platformlardır.

Dijital oyunların da her oyunun olduğu gibi ilk çıkış ve üretilme amacı eğlencedir. Fakat teknolojinin de gelişmesine bağlı olarak zaman geçtikçe oyunlar eğitsel, stratejik, macera vb. amaçlarla da üretilmeye ve kullanılmaya başlanmıştır.

Dijital Oyun Türleri

Platform Oyunları: Oyuncunun ekrandaki hareketli karakteri, çeşitli düzlemler arasında koşarak, zıplayarak veya tırmanarak ilerletlettiği iki boyutlu bir video oyunlarıdır.

Aksiyon Oyunları (Macera – Yarış): Aksiyon oyunu, el göz koordinasyonu ve tepki süresi gibi fiziksel zorlukları ön plana çıkaran bir video oyun türüdür.

Eğitici Oyunlar: Asıl amacı klasik yöntemle öğrenilemeyen ya da öğrenilmesi zor kavramların daha kısa sürede ve eğlenceli bir şekilde öğrenilmesini sağlamaktadır.

Simülasyon Oyunları: Bu oyun türü gerçek hayattaki benzerlerin bire bir taklidini içerir. Örneğin bir uçak simülasyonunda gerçek bir uçağı kullanmayı deneyimleyebilirsiniz. Gerçek hayatta yapmanız gerekenleri bire bir yapmanız gerekir, aksi halde gerçek hayatta yapmadığınız durumda başınıza gelebilecek şeyleri oyun içinde yaşayabilir/deneyimleyebilirsiniz.

Rol Oynama Oyunları: Oyuncuların kurgusal bir sahnede farklı karakterlerin rollerini üstlenerek oynadıkları oyunların genel bir ifadesidir. Oyuncular belirli kurallar çerçevesinde oluşturulan karakterleri yöneterek bir hikayenin parçası olurlar. Aldıkları role göre davranır, verilen görevleri yerine getirirler.

Bulmaca / Puzzle Oyunları: Oyuncunun düşünme ve analiz yeteneğini güçlendirilen, zihinsel gelişime olumlu katkı sağlayan ve tüm yaşlar için uygun olan oyunlardır.

Oyun Platformları

Oyun türlülerinin yanı sıra oyun platformları da gelişen teknoloji ile birlikte çeşitlilik göstermektedir. Bunlar;

• Masaüstü (PC) ve dizüstü oyunlar
• Cep telefonları ve tablet oyunları (mobil oyunlar)
• Konsol oyunları
• Sanal Gerçeklik Platformu (VR)

Bilgisayar Oyunlarının Etkileri

– Oyun oynarken hissettiğiniz olumlu ya da olumsuz duygularınız var mı?

Bir oyunu seçerken veya oynarken önce bu oyunun bize ne gibi etkileri olacağı üzerinde düşünmeliyiz. Bir oyunun olumlu etkileri olabileceği gibi olumsuz etkileri de olabilir. Örneğin; bir savaş oyunu oynarken strateji kurma, karar verme becerisi kazanabileceğimiz gibi şiddet uygulama veya eğilimi gösterebilir ve kötü davranışlarda bulunabilirsiniz. Araba yarışı oyunları oynarken dikkat ve refleksler artar, trafik kurallarını öğrenebilirsiniz bunun yanı sıra kuralları ihlal etme ve etrafa zarar verme gibi olumsuz davranışlar da edinebilirsiniz.

Olumsuz Yanları:

• Bilgisayar oyunları, çok fazla vakit kaybına neden olabilir.
• Bireyleri yalnızlığa sürükleyebilir.
• Bazı oyunlar pahalı olabilir, ekonomik sorunlara sebep olabilir.
• Bireyi gerçek yaşamdan uzaklaştırabilir.
• Eğitiminiz için gerekli olan zamanı ayırmanıza engel olabilir.

Olumlu Yanları:

• El-göz koordinasyonunu geliştirebilir.
• Beyin jimnastiği yapmanıza yardımcı olabilir.
• Düşünme ve strateji becerilerini geliştirebilir.
• Yaratıcılığı geliştirebilir.

Yaşa uygun olmayan oyunları oynamak, oyun başında geçirilen sürenin çok fazla olması, güvenli olmayan sitelerde oyunlar oynamak, aile ve öğretmenlerin önerisi dışındaki sitelerde oyun oynamak veya sitelerden oyun indirmek uygun değildir. Çünkü bir çok olumsuz, kötü duygu ve davranışlara bizi yönlendirebilirler.

Örneğin; arttırılmış gerçeklik sunan ya da rol oynanan oyunlarda “öldüren” rolünü çocuğun üstlenmesi türündeki oyunlarda çocuk aktif olarak şiddet uygulayan kişi olma konumundadır ya da başka bir oyunda başarı ölçütü olarak “öldürülen” karakterlerin sayısı kullanıldığında yine doğrudan çocuğa şiddet uygulama eğilimi yüklenmektedir. Başka bir örnek de kadın ve/veya çocuk karakterlere karşı şiddet veya saygısızlık yaptırıldıkça puan alınan oyunlardır. Bu tür oyunlar da çocukları şiddete yönlendirmektedirler.

Yine argo kelimeler, küfürler, sosyal ve kültürel yapımıza uygun düşmeyen değerler barındıran oyunlar zararlı oyunlar içerisinde yer alır.

---

5- Oyuncunun Oyunu

Aşağıdaki etkinliği en az iki kişiden oluşan gruplar halinde yapalım.

Bu konuda hazırlanmış bir sunu yok!