5. Sınıf – Dijital Yurttaşlık

1- Dijital Yurttaşlık Kavramı

e-Devlet denildiğinde aklınıza ne geliyor?

Hepimiz bu ülkede yaşayan ve eşit haklara sahip vatandaşlar yani yurttaşlarız. Birlikte yaşayan yurttaşlar olarak bazı toplumsal kurallara ya da yasaların belirlediği kurallara uymak zorundayız.

Daha iyi bir yurttaş olmak için sizce insanlar birbirlerine nasıl davranmalı?

İnternet aracılığı ile dünyanın dört bir yanından birbirine bağlanan insanlar aynı çevrim içi ortamı paylaşırlar. Tıpkı, bizim aynı ülkeyi, aynı şehri paylaştığımız gibi. Buna dijital ya da siber dünya da diyebiliriz.

Çevrimiçi ortamda da, gerçek hayatta olduğu gibi bazı kurallar vardır. Dijital ortamı paylaşan herkesin bu kurallara uyması beklenir. İşte buna da dijital yurttaşlık diyoruz. Yani, gerçek hayatta uymamız gereken tüm kurallara İnternet’te gezinirken de uymamız gerekir.

Peki, sizce İnternet ortamındayken, iyi bir dijital yurttaş olmak için birbirimize nasıl davranmalıyız?

İnternet ortamındayken, dijital yurttaşlık kurallarına uymamız hem kendimiz hem de o ortamı paylaşan herkes için çok önemlidir. Bunun için gerçek hayatta yapmayacağımız hiçbir şeyi İnternet ortamında da yapmamalıyız. Eğer, dijital yurttaşlık kurallarına uymaz isek, zorbalık yapmış oluruz. Dijital zorba olmamak için uzak durmamız gereken davranışları hiç unutmayalım:

• Başkalarına hoşlarına gitmeyecek sözler söylemek,
• Başkalarının kişisel bilgilerini yayınlamakla tehdit etmek,
• Onur kırıcı sözler söylemek,
• İzinsiz bir şekilde, başkasına ait bir içeriği ve fotoğrafı kullanmak/yayınlamak,
• Kaba sözler içeren mesajlar göndermek, yorumlar yapmak,
• İnsanlara hoşlanmadıkları isim ve sıfatlarla hitap etmek,
• Doğru olmayan bilgiler ile profiller oluşturmak ve bu profiller üzerinden paylaşımlar yapmak,
• Gerçek dışı bilgiler yaymak,
• Başkaları hakkında asılsız haberler yaymak ya da bu konuda yorum yapmak,
• Başkalarının şifre ve kişisel bilgilerinin gizliliğine saygı duymamak ve bu tür bilgileri ele geçirmeye çalışmak.

Aşağıdaki dijital yurttaşlık videosunu izleyelim.

---

Dijital Yurttaşlığın 9 boyutu

1- Dijital Erişim

Bireyin, bilgi ve İletişim teknolojilerinin kullanıldığı araçlardan kendi amaçları doğrultusunda yararlanabilmesidir. Bu süreç, bireysel ihtiyaçlarla ilişkili gerekli tüm yazılım ve donanım uygulamalarını, ilgi alanlarına uygun teknoloji temelli içerik ve servislere erişimi ve bu konuda ihtiyaç duyulan sosyal ve teknik destek ile performans katkısının alınabilmesini kapsamaktadır.

2- Dijital Ticaret

İnternet’ten güvenli bir şekilde alışveriş yapabilmeli, internetten yapılan alışverişin risklerini bilmeli ve yanıltıcı içeriklere karşı dikkatli olmalıdır.

3- Dijital İletişim

İnternet’te konuştuğu, paylaşımda bulunduğu diğer kişilerle saygılı bir iletişim kurabilmeli, İnternet ortamında kişisel bilgilerinin gizliliğini kötü niyetli insanlardan koruyabilmelidir.

4- Dijital Okuryazarlık

Akıllı telefonlar, tabletler ve bilgisayarları kullanarak bilgiye ulaşabilmeli, bilgiyi üretebilmeli ve paylaşabilmelidir.

5- Dijital Etik

Gerçek yaşamda olduğu gibi İnternet’te de etik değerlere saygılı olmalı, ahlak çerçevesinde yapması gereken davranışlar sergilemelidir.

6- Dijital Kanun

Gerçek hayatta suç olan tüm davranışların İnternet’te de yapılmasının suç olduğunu bilir, buna uymayanları ilgili birimlere bildirir.

7- Dijital Hak ve Sorumluluklar

İnternet’te kendisine yapılmasını istemediği davranışları başkalarına da yapmamalıdır. Başkalarının içeriklerini izinsiz kullanmamalıdır.

8- Dijital Sağlık

Bilişim teknolojilerini ve İnternet’i kullanırken fiziksel ve zihinsel sağlığını korumalı, bağımlılık derecesinde kullanımdan kaçınmalıdır.

9- Dijital Güvenlik

Kişisel bilgi güvenliğine İnternet üstünde oldukça dikkat etmeli ve İnternet ortamında gezindiği sayfaların güvenilirliğine dikkat etmelidir.

---

İyi Bir Dijital Yurttaşsam

İyi bir dijital yurttaş olmak demek;

• Gerçek hayatta gösterdiğimiz saygıyı internet ortamında da göstermek demektir.
• Sahte profil kullanmayıp gerçek profil üzerinden paylaşım yapmak demektir.
• Gerçek olmayan bir haberi internette paylaşmamak demektir.
• Başkalarının şifrelerini ele geçirmemek demektir.
• Arkadaşlarımızla sohbet ortamında dalga geçmemek demektir.
• Sanal ortamda başkalarını tehdit etmemek demektir.
• …

---

2- e-Devlet

e-Devlet, vatandaşlara devlet tarafından verilen hizmetlerin dijital ortamda sunulması demektir. e-Devlet ile hizmetlerin dijital ortamda sunulması; vatandaşa kolay yoldan, hızlı, kesintisiz ve güvenli bir şekilde resmi işlerini halledebilme olanağı sağlamaktadır. e-Devlet hizmetinin web adresi www.turkiye.gov.tr ‘dir.

e-Devletin Yararları

• Zamandan kazanç sağlanır,
• Maliyet düşer, verimlilik, hayat kalitesi ve memnuniyet artar,
• Kâğıt ihtiyacı ve kullanımı azalır,
• Var olan bilgilere istediğiniz yer ve ortamda ulaşmayı sağlar.
• Hem devlet hem de vatandaş için karar almada kolaylık ve hız sağlanır.

e-Devlet Şifresi Alma

PTT müdürlüklerinden veya PTT şubelerinden e-devlet şifresi alınmalıdır. Şifre almak için kendimiz başvuru yapmalıyız. Başvuru esnasında üzerinde T.C. Kimlik No yazılı olan nüfus cüzdanımız yanımızda olmalıdır. Türk vatandaşı olan 15 yaşını doldurmuş her birey şifre alabilir. Verilen şifre kişinin kendisine özeldir ve sisteme ilk girişten sonra değiştirilmelidir.

e-Devlet Uygulamaları

• e-Okul – MEB Öğrenci Bilgi Sistemi
• e-Nabız – Kişisel Sağlık Sistemi
• e-Randevu – Merkezi Hekim Randevu Sistemi (MHRS)
• Hayat Eve Sığar (HES) Uygulaması
• Nüfus Kayıt Örneği
• Adres Değişikliği Bildirimi
• Kimlik Kartı Başvurusu/Yenileme
• Sürücü Belgesi Başvurusu/Yenileme
• Mobil Hat Sorgulama
• Mahkeme Dava Dosyası Sorgulama
• Vergi Borcu Sorgulama
• Hava Durumu Öğrenme
• Günlük Döviz Kurlarını Öğrenme
• …
• e-Devlet Uygulaması (Tüm e-Devlet hizmetlerine ulaşmayı sağlar)

---

3- Dijital Ayak İzi

– İnternet’te kendiniz ile ilgili hangi bilgileri paylaşıyorsunuz?
– Sizinle ilgili İnternet’te arkadaşlarınız hangi bilgilere ulaşabilirler?
– Ailenizden izin alarak paylaştığınız bir bilgi ya da fotoğraf var mı?
– İnternet’te herhangi bir şey paylaşırken, nelere dikkat edersiniz?

Aşağıdaki etkinliği yapalım, cevaplarınızı bir kağıda yazmayı unutmayın.

Şimdi kaç adet a, kaç adet b yanıtınızın olduğunu sayın. a şıkkı sayınızı 2, b şıkkı sayınızı da 1 ile çarpın. Daha sonra her iki puanı toplayın. Bu sizin İnternet ortamındaki Dijital Ayak İzi Puanınız olacak.

Örneğin 3 a şıkkı, 6 b şıkkı işaretlediyseniz; 3×2 + 6×1 = 12

Puan Yorumları

9 ise;

Dijital ortamda ayak izlerin çok yoğun olmasa da var. İnternet’te paylaştığın bazı şeyler senin güvenliğin için riskleri de beraberinde getirir. İzlerinin azlığı az risk taşısa da özel bilgilerini paylaşırken yine de çok dikkatli davranmalısın.

10-14 arasında ise;

Dijital ayak izin oldukça yoğun. Hemen paylaşımlarını gözden geçirmelisin ve bundan sonrası için İnternet’te kendini korumak konusunda çok daha hassas davranmalısın. Yanıtlarına yeniden bak. Sence, İnternet ortamında dijital ayak izini arttıran davranışlar hangileri? Sence neler yapmalısın?

15-18 arasında ise;

Dijital ortam yani İnternet senin ayak izlerinle dolu! İnternet’te neler paylaşıyorsun? Şimdi bu sorunun yanıtını düşün ve durumunu değerlendir. Henüz geç kalmış sayılmazsın ama bundan sonrası için bazı kararlar almalı ve bu kararları uygulamalısın. Artık, İnternet’e girdiğin andan itibaren güvenli davranmalı, kendi saygınlığına zarar verecek davranışlardan uzak durmalısın. Unutma, dijital ortamdaki ayak izlerin silinmez. Kendine bir liste yap ve bu listeye ‘çevrimiçiyken yapmaman gereken kuralları’ yaz. Bu listeyi bilgisayar başındayken görebileceğin bir yere as ve dijital ayak izini kontrol altına al.

Bu konuda hazırlanmış bir sunu yok!

Konu Testi – 1

Konu Testi – 2