5. Sınıf - Etik Değerler - Bilişim Teknolojileri ve Yazılım

Etik değerler konusunda; etik internet kullanımı, etik kurallara uyulmaması durumunda karşılaşılacak durumlar, çevrimiçi ortamda başkalarının haklarına saygılı olma konuları anlatılmaktadır.

İçindekiler

1- Etik Nedir?2- Teknolojiyi Etik Kullanma Klavuzu 3- İnternet ve BİT Kullanma Kuralları

Konu Anlatımı
Sunular
Konu Testleri

1- Etik Nedir?

Etik; doğru ile yanlışı, haklı ile haksızı, iyi ile kötüyü, adil ile adil olmayanı ayırt etmek, bunun sonucunda da doğru, haklı, iyi ve adil olduğuna inandığımız şeyleri yapmaktır.

– Bu tanıma göre düşünürsek “İnternet Etiği” sizce ne demektir?

İnternet Etiği: İnternet üzerinde iletişimde bulunurken doğru ve ahlaki olan davranışlarla, yanlış ve ahlaki olmayan davranışları belirleyen kurallar bütünüdür. İnternet etiği, gerçek hayatta insanlara gösterdiğiniz saygı ve nezaketin İnternet ortamında da gösterilmesidir.

İnternet Etiğine Uygun Davranışlar:

İnternet’i insanlara zarar vermek için kullanmamalıyız.
Başkalarının İnternet’te yaptığı çalışmalara engel olmamalıyız.
Başkalarının gizli ve kişisel dosyalarına İnternet yoluyla ulaşmamalıyız.
İnternet ortamında oluşturulmuş sahte bilgileri yalancı şahit olarak kullanmamalıyız.
Ücretini ödemediğimiz yazılımları kopyalayıp kendi malımız gibi kullanmamalıyız.

2- Teknolojiyi Etik Kullanma Klavuzu

Aşağıda dijital ortamda etik olmayan davranış örnekleri yazmaktadır. Her birinin yaratacağı sorun ve yapılması gereken doğru davranış üzerinde duralım.

İnternet’i insanlara zarar vermek amacıyla kullanmak:

İnternet şüphesiz bilgiye en hızlı ulaştığımız, tanıdığımız ya da tanımadığımız bir çok kişiyle anlık iletişime geçmemizi sağlayan bir araçtır. Böyle bir imkana sahip olmak interneti insanların zararına kullanacağımız anlamına gelmez. Örneğin birinin fotoğrafı ya da videosuyla dalga geçmek, sürekli rahatsız edici e-postalar göndermek, sosyal medya hesabına rahatsız edici yorumlar yapmak, doğru bile olsa sosyal medya ortamlarında biri hakkında diğer insanları kışkırtıcı mesajlar yazmak etik dışı davranışlardandır. Bu tür olaylar çığ gibi büyüyüp kontrol edilemez hale gelebilir. Tanısak da tanımasak da kimseyle dalga geçmemeli, gerçek hayatta yapıldığında rahatsızlık verecek davranışları dijital ortamda da yapmamalıyız.

Proje ödevimizi hazırlarken tüm bilgiyi İnternet sitelerinden almak:

Günümüzde internette hemen her konu ile ilgili bilgiye ulaşabiliyoruz. Ödevlerin amacı konuyu daha iyi pekiştirmek ya da eksik bilgilerimizi tamamlamaktır. Ödev araştırması yaparken bulduğumuz sonuçları okumadan, anlamadan, kopyala-yapıştır ile ödevimizi yaparsak, amaçtan uzaklaşmış oluruz. Ayrıca internette yazan her bilgi doğru olmayabilir. Bu sebeple ödevimizi sadece internetten değil ansiklopedilerden, dergilerden ya da uzman kişilerden yararlanarak yapmalıyız.

Arkadaşımızın çektiği fotoğrafı İnternet’te kendimizin gibi göstermek:

Bu davranış, başkasının bir eşyasını alıp “bu benim eşyam” demekle aynıdır. Başkasına ait fotoğrafı kendimizin gibi paylaşmak o kişinin emeğine yapılan bir saygısızlıktır. Ayrıca fotoğraf telif hakkıyla korunuyorsa o zaman hukuki olarak da sıkıntılarla karşılaşabiliriz. Başkasının çektiği fotoğrafı paylaşmak istersek mutlaka o kişiden izin almalıyız.

Arkadaşımızın yalnızca bizimle paylaştığı özel bilgilerini İnternet’te paylaşmak:

Herkesin kendine göre sır olarak gördüğü özel bilgileri vardır. Bu bilgileri internette ya da gerçek hayatta başkalarıyla paylaşmak oldukça çirkin bir davranıştır. Bize güvenerek sırrını veren kişinin güvenini boşa çıkarmamalı, o kişiyle aramız bozulsa bile sırrı saklamaya devam etmeliyiz.

Kişisel verileri izinsiz kopyalamak ve dağıtmak:

Bir kişinin fotoğrafı, kimlik bilgileri, adres bilgileri, telefon bilgileri kişisel veridir ve önemli bilgilerdir. Bu bilgileri paylaşmak hem dijital ortam da hem gerçek hayatta güvenlik sorunları yaratabilir. Arkadaşımızla çekindiğimiz bir fotoğrafı dahi paylaşacaksak bundan mutlaka arkadaşımızın da haberi olmalı.

Parasını ödemediğimiz yazılımları kopyalayıp kendi malımız gibi kullanmak:

Kullandığımız bazı programlar ücretsizken bazıları ücretlidir. Ücretli yazılımlar, o yazılımı üreten kişi ya da şirketin gelir kaynağıdır. Ücretli bir yazılımı lisanssız (korsan) kullanmak yazılımı geliştiren kişi ya da kurumun maddi ve manevi çıkarlarını zedelemektedir. Bu sebeple çeşitli kanunlar çıkmış ve lisanslı yazılımları lisans ücreti ödemeden kullananlara karşı maddi ve manevi yaptırımlar getirilmiştir. Ücretli yazılım mutlaka kullanmamız gereken bir yazılımsa ya ücretini ödemeliyiz ya da ücretsiz alternatifi varsa onu kullanmalıyız.

Sahte içerik hazırlayarak kullanıcıları yanıltmak:

İnternet ve sosyal medya kullanımının yaygınlaşması ve hayatımızın bir parçası olması, sağladığı faydaların yanında özellikle sosyal medyada sahte haberlerin hızlı bir şekilde yayılması gibi olumsuz bir durumu da ortaya çıkarmıştır. Sahte bir içeriğin yaratacağı olumsuz durumu bir örnekle açıklayalım:

2013 yılında Twitter’da Associated Press isimli bir haber ajansının hesabından "Son Dakika: Beyaz Saray’da iki patlama oldu ve Barack Obama yaralandı" diye bir tweet yayımlanıyor ve bu tweet 5 dakikadan kısa bir sürede 4 binden fazla kez paylaşılıyor. Sonradan bu hesabın ele geçirildiği ve paylaşılan bilginin yanlış olduğu açıklansa da, bir ABD başkanının patlamada ölme ihtimali borsayı çöküşe sokuyor ve bir günde 140 milyar dolara yakın değer kaybediliyor. (Kaynak)

Bir sahte içeriğin ne kadar büyük sorunlar yaratabileceğini aklımızdan çıkarmamalı ve bu davranıştan uzak durmalıyız.

Genel ahlaka aykırı içerik oluşturmak ve yaymak:

Sosyal medya aracılığı ile insanlar hayatlarının her anını tüm dünya ile paylaşır hale geldi. Başta küçük yaştakiler olmak üzere tüm çocuk ve genç bireyler görmemesi, duymaması gereken içeriklere maruz kalarak hem fiziksel olarak hem de psikolojik olarak hem de ahlaki olarak olumsuz yönde etkilenmektedir. Genel ahlak kurallarıyla bağdaşmayan paylaşımların yapılması etik davranıştan uzak, yıkıcı ve yıpratıcı bir durumdur. Bu durum başta fark edilmese de ilerleyen yaşlarda davranış bozukluklarına sebep olabilmektedir. Yapacağımız paylaşımların başkalarını nasıl etkileyebileceğini göz önünde bulundurmalı paylaşımlarımızın genel ahlaka uygun olmasına mutlaka özen göstermeliyiz.

Komşumuzun kablosuz ağını izinsiz kullanarak film indirmek:

Bir kişinin malını ondan izinsiz olarak kallanmanın uygun bir davranış olmadığını hepimiz biliyoruz. Bilgisayar ya da cep telefonumuz ile bulduğumuz şifresiz kablosuz ağı izinsiz kullanmak da böyledir. Bu ağı kullanarak izleyeceğimiz ya da indireceğimiz içerikler kablosuz internet sahibine ödeyeceğinden daha fazla fatura gelmesine sebep olabilir. Ayrıca izinsiz kullandığımız kablosuz ağda başkalarının neler yapıldığını bilemeyiz, o ağda işlenen bir siber suçtan dolayı biz de sorumlu tutulabilir cezai yaptırımlara maruz kalabiliriz.

Kaynak göstermeden içerik kullanmak:

Başkalarına ait düşünceleri ve çalışmaları kaynak göstermeden kullanmaya intihal denir. Bu, başkalarının düşüncelerini ve çalışmalarını kendine aitmiş gibi sunmak anlamına gelir ve etik dışı olan bu durum bir bakıma hırsızlık olarak adlandırılır. Kaynak gösterme zorunluluğu çalışma sahibine teşekkür mahiyetinde olabileceği gibi sıkıntılı durumlarda ise çalışma sahibinin sorumlu tutulması anlamına gelecektir.